اشنایی با سازمان تجارت جهانی - پژوهش از پویا منصفی

سازمان تجارت  جهانی

 WORD TRADE ORGANIZATION

سازمان تجارت جهانی (WTO) یک سازمان بین المللی است که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلافات بین اعضا را حل و فصل می کند. اعضای سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که موافقت نامه های (حدود 30 موافقت نامه) این سازمان را امضا کرده اند. مقرّ سازمان تجارت  جهانی در ژنو سوئیس قرار دارد. تا نوامبر 2010 میلادی، 153 کشور عضو این سازمان شده اند.

سازمان تجارت جهانی سازمانی است که برای گسترش تجارت خارجی در سطح بین الملل به وجود آمد. البته سازمان تجارت جهانی با این کارکرد سازمان جدیدی نبوده، قبل از آن سازمانی تحت عنوان «توافقنامه عمومی تعرفه و تجارت» (گات)، با اختیارات محدودتری وجود داشت. 

در اوج جنگ جهانی دوم و به ویژه در سال های بعد از آن تلاش های وسیع برای نظم بخشیدن به مناسبات  بین کشورها در عرصه های سیاسی و اقتصادی صورت گرفت. نتیجه این تلاش ها در عرصه ی تجارت و بازرگانی در سال 1947 به تأسیس موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) منجر شد. نمایندگان 22 کشور در سال 1947 میلادی در شهر ژنو سوئیس با امضای مفاد موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) در حقیقت به تفاهمی کلّی درباره ایجاد تسهیلات برای مبادله  تجاری میان خود برآمدند. این موافقت نامه، توافقی چند جانبه میان کشورهای امضا کننده پیمان بود که خواستار ایجاد تسهیلاتی بیشتر برای مبادلات آزاد و فارغ از محدودیت های سنگین گمرکی میان خود بوده اند.

بسیاری از کشورها مسائل مربوط به تجارت چند جانبه خود را حدود نیم قرن در چارچوب گات پیگیری می کردند. با این وجود، از یک سو به دلیل فقدان یک مبنای حقوقی برای گات، نه به عنوان یک سازمان بین المللی، و از سوی دیگر به دلیل گسترده و پیچیده تر شدن مسائل مربوط به تجارت و بازرگانی بین المللی ضرورت تأسیس یک نهاد مسئول در این زمینه در دهه آخر قرن بیستم به خوبی آشکار شد.

یک تفاوت عمده گات با سازمان تجارت جهانی در این است که مقررات گات تنها شامل تجارت کالاها بود در حالی که موافقت نامه سازمان تجارت جهانی علاوه بر تجارت کالاها، تجارت خدمات و جنبه های تجاری مرتبط با مالکیت معنوی را نیز در بر می گیرد. 

گات در واقع مجموعه ای از قواعد و مقرراتی بود که هرگز از یک مبنای حقوقی به عنوان یک نهاد بین المللی برخوردار نبود. و به طور موقت شکل گرفته بود در حالی که سازمان تجارت جهانی یک نهاد بین المللی با ساختار سازمانی دائمی است. این سازمان از سال 1995 جایگزین گات شده است.

در سال 1991، پیشنهاد تشکیل نهادی به نام سازمان تجارت چند جانبه جهانی (WTO) از سوی کشورهای کانادا، اتحادیه اروپا و مکزیک به دور اروگوئه ارائه شد که با مخالفت شدید آمریکا مواجه گردید اما به دلیل پافشاری سایر اعضای گات در روزهای پایانی مذاکرات دور اروگوئه، تأسیس سازمان تجارت جهانی مورد توافق اکثریت اعضا قرار گرفت و نهایتاً کشور آمریکا نیز رسماً تشکیل این نهاد را پذیرفت.

تحقیق و پژوهش از پویا منصفی